શું તમે ગુજરાતીમાં ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી શોધી રહ્યાં છો ? તો તમે બિલકુલ સાચા સ્થાને આવ્યા છો!
પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ
ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમના પિતા તરીકે ઓળખાતા વિક્રમ સારાભાઈનો જન્મ અમદાવાદના એક ધનવાન ઉદ્યોગપતિ પરિવારમાં થયો હતો. અંબાલાલ અને સરલાદેવીના આઠ સંતાનોમાંના ચોથા સંતાન તરીકે, તેમનું બાળપણ ઘણું વિશિષ્ટ હતું.તેમણે પોતાનું પ્રાથમિક શિક્ષણ ઘરે જ નિષ્ણાત શિક્ષકો પાસેથી મેળવ્યું હતું. બાળપણથી જ તેમને વિજ્ઞાન પ્રત્યે ખૂબ જ રસ હતો. તેમની આ રુચિનું ઉદાહરણ એ છે કે, તેમણે બાળપણમાં જ એક આગગાડી બનાવી હતી. આ આગગાડી આજે પણ અમદાવાદના વિક્રમ સારાભાઈ લોક વિજ્ઞાન કેન્દ્રમાં જોવા મળે છે.
વધુ અભ્યાસ માટે તેઓ ઇંગ્લેન્ડ ગયા અને કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાંથી ગણિત અને ભૌતિકશાસ્ત્રમાં ટ્રીપોસની પદવી મેળવી. ત્યારબાદ, 1947માં તેમણે "કોસ્મિક રે ઇન્વેસ્ટિગેશન ઇન ટ્રોપીકલ લેટિટ્યૂડ્ઝ" એ વિષય પર શોધ નિબંધ રજૂ કરીને પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી.
વૈજ્ઞાનિક કારકિર્દી
- નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા સાથેનું સંશોધન: ડૉ. સારાભાઈએ તેમની શરૂઆતની કારકિર્દીમાં નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા ડૉ. સી. વી. રામનના માર્ગદર્શન હેઠળ કૉસ્મિક કિરણો પર સંશોધન કર્યું હતું. આ સંશોધનથી તેમને ભૌતિક વિજ્ઞાનના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોની ઊંડી સમજ મળી હતી.
- અવકાશ વિજ્ઞાન પ્રત્યેનો લગાવ: સોલર ફિઝિક્સ અને કૉસ્મિક કિરણો પ્રત્યેની તેમની જિજ્ઞાસાને કારણે તેમણે દેશમાં વિવિધ સ્થળોએ અવકાશી અવલોકન કેન્દ્રો સ્થાપ્યા. આ કેન્દ્રોએ ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમના વિકાસમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
- ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા: 1947માં તેમણે અમદાવાદમાં ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા (પી.આર.એલ.)ની સ્થાપના કરી. આ સંસ્થા ભારતીય અંતરિક્ષ અનુસંધાન સંસ્થા (ISRO)નું મૂળ બની અને ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમના વિકાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.
- અન્ય ક્ષેત્રોમાં યોગદાન: વિક્રમ સારાભાઈ માત્ર અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનમાં જ નહીં, પરંતુ શિક્ષણ, ઉદ્યોગ અને સમાજસેવા જેવા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પણ યોગદાન આપ્યું હતું. તેમણે ભારતીય પ્રબંધ સંસ્થાન, અમદાવાદ, લોક વિજ્ઞાન કેન્દ્ર અને સારાભાઈ કેમિકલ્સ જેવી અનેક સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી.
- પરમાણુ ઉર્જા ક્ષેત્ર: ડૉ. હોમી ભાભાના અવસાન પછી, ડૉ. સારાભાઈએ ભારતીય પરમાણુ ઉર્જા સંસ્થાનમાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
- સમાજસેવા: વિક્રમ સારાભાઈએ તેમના કાપડ અને દવાના કૌટુંબિક વ્યવસાયને પણ સંભાળ્યો હતો અને સમાજસેવાના કાર્યોમાં પણ રસ લીધો હતો.
ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમમાં ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈનું અમૂલ્ય યોગદાન
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈએ ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમને નવી ઉંચાઈઓ પર લઈ જવામાં અત્યંત મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમણે ભારતને અવકાશ યુગમાં પ્રવેશ કરાવવા માટે અનેક મહત્વપૂર્ણ પગલાં લીધા હતા.- ઇસરોની સ્થાપના: સોવિયેત સંઘના સ્પુટનિક ઉપગ્રહના પ્રક્ષેપણ પછી, ડૉ. સારાભાઈએ ભારત માટે અંતરિક્ષ કાર્યક્રમની અનિવાર્યતા સમજાવી અને ભારતીય અંતરિક્ષ અનુસંધાન સંગઠન (ઇસરો)ની સ્થાપનામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
- થુમ્બા રોકેટ લૉન્ચિંગ સ્ટેશન: ડૉ. હોમી ભાભા સાથે મળીને, ડૉ. સારાભાઈએ કેરળના થુમ્બામાં ભારતનું પ્રથમ રોકેટ પ્રક્ષેપણ કેન્દ્ર સ્થાપ્યું. થુમ્બા વિષુવવૃત્તની નજીક હોવાથી તે રોકેટ પ્રક્ષેપણ માટે આદર્શ સ્થળ હતું.
- પ્રથમ રોકેટ પ્રક્ષેપણ: નવેમ્બર 1963માં, ભારતનું પ્રથમ રોકેટ સોડિયમ વેપર પેલોડ લઈને થુમ્બાથી સફળતાપૂર્વક પ્રક્ષેપિત કરવામાં આવ્યું. આ એક ઐતિહાસિક ક્ષણ હતી અને તેણે ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમ માટે નવી દિશાઓ ખોલી હતી.
- આર્યભટ્ટ ઉપગ્રહ: 1975માં, ડૉ. સારાભાઈના પ્રયત્નોથી ભારતીય ઉપગ્રહ આર્યભટ્ટને રશિયાના કોસ્મોડ્રોમથી પૃથ્વીની કક્ષામાં મોકલવામાં આવ્યો. આર્યભટ્ટ ભારતનો પ્રથમ ઉપગ્રહ હતો અને તેણે ભારતને અંતરિક્ષ ક્ષેત્રમાં આગળ વધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
- અન્ય યોગદાન: ડૉ. સારાભાઈએ ઉપગ્રહ સંચાલિત ટેલિવિઝન, એક્સપેરિમેન્ટલ સેટેલાઈટ કોમ્યુનિકેશન અર્થ સ્ટેશન જેવી અનેક મહત્વપૂર્ણ પરિયોજનાઓ શરૂ કરી અને તેમના માર્ગદર્શન હેઠળ ઇસરો ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમને સફળતાપૂર્વક આગળ વધારતું રહ્યું.
વિક્રમ સારાભાઈનું અંગત જીવન
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈનું અંગત જીવન પણ તેમના વ્યાવસાયિક જીવન જેટલું રસપ્રદ અને સમૃદ્ધ હતું. તેમના લગ્ન જાણીતા નૃત્યકાર મૃણાલિની સારાભાઈ સાથે થયા હતા. આ બંને પ્રતિભાશાળી વ્યક્તિઓના સંયોગથી એક અદ્ભુત પરિવારની રચના થઈ હતી. તેમને કાર્તિકેય અને મલ્લિકા નામના એક પુત્ર અને એક પુત્રી છે.દેશના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમને નવી ઉંચાઈઓ પર લઈ જવામાં વ્યસ્ત રહેલા વિક્રમ સારાભાઈ 52 વર્ષની યુવાવસ્થામાં જ 30 ડિસેમ્બર, 1971ના રોજ નિંદ્રામાં જ અવસાન પામ્યા હતા. તેમના અચાનક અવસાનથી દેશને એક મહાન વૈજ્ઞાનિક ગુમવ્યા હતા.
પુરસ્કાર અને ઑનનરી એવોડસ
- ભટનાગર પુરસ્કાર (1962)
- ભૌતિક વિજ્ઞાન વિભાગના પ્રમુખ, ભારતીય વિજ્ઞાન મહાસભા (1962)
- પદ્મભૂષણ (1996)
- ઇન્ટરનેશનલ એટમિક એજન્સી (I.A.E.A) ની ૧૪મી જનરલ શિબિરના પ્રમુખ (1970)
- 'પરમાણુ શક્તિનો શાંતિમય ઉપયોગ' પરની સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની ચોથી શિબિરના પ્રમુખ (1971)
- પદ્મવિભૂષણ (1972) મરણોત્તર
- ભારતીય પોસ્ટ વિભાગ દ્વારા વિક્રમ સારાભાઇની પ્રથમ પુણ્યતિથી (30 ડિસેમ્બર 1972) પર ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી.
સ્થાપના
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈએ માત્ર અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનમાં જ નહીં, પરંતુ શિક્ષણ અને ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે પણ નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું હતું. તેમણે અનેક સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી જે આજે પણ ભારતના વિકાસમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.- ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ (IIM) અમદાવાદ: વિક્રમ સારાભાઈએ ભારતમાં મેનેજમેન્ટ શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે IIM અમદાવાદની સ્થાપના કરી હતી. આજે IIM અમદાવાદ ભારતની અગ્રણી મેનેજમેન્ટ સ્કૂલોમાંની એક છે.
- અટિરા (ATIRA): અમદાવાદ ટેક્સટાઇલ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ રિસર્ચ એસોસિએશન (ATIRA)ની સ્થાપના કરીને તેમણે ગુજરાતના કાપડ ઉદ્યોગને આધુનિક બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. ATIRAએ કાપડ ઉદ્યોગમાં નવી તકનીકો અને પ્રક્રિયાઓ વિકસાવવામાં મદદ કરી છે.
અંતે...
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈની વિરાસત આજે પણ જીવંત છે. તેમણે સ્થાપેલી સંસ્થાઓ આજે પણ ભારતના અંતરિક્ષ કાર્યક્રમનું નેતૃત્વ કરી રહી છે. ભારતના યુવા વૈજ્ઞાનિકો માટે તેઓ પ્રેરણાના સ્ત્રોત છે.
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ એ ભારતના વિકાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપનાર વ્યક્તિ હતા. તેમના કાર્યોએ ભારતને વિશ્વમાં એક અગ્રણી રાષ્ટ્ર બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ એ ભારતના વિકાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપનાર વ્યક્તિ હતા. તેમના કાર્યોએ ભારતને વિશ્વમાં એક અગ્રણી રાષ્ટ્ર બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી ગુજરાતી PDF Download
અહીં નીચે બટન પર ક્લિક કરી Dr Vikram Sarabhai Information in Gujarati ની ફ્રી pdf Download કરી શકો છો.
ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી ગુજરાતી વિડીયો :
અહીં નીચે બટન પર ક્લિક કરી ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી વિડીઓ જોઈ શકો છો.
Conclusion :
અમે આ બ્લોગ પોસ્ટ આર્ટિકલમાં ગુજરાતીમાં ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈન વિશે સંપૂર્ણ માહિતી એટલે કે Dr Vikram Sarabhai Information in Gujarati વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. છતાં કોઈ સૂચન કે ભલામણ હોય તો તમે નીચે કોમેન્ટ બોક્સ માં મેસેજ કરી શકો છો. અમને આશા છે કે તમને અમારું કામ ગમ્યું હશે. અમે જેમ બને સારી અને નવી Latest માહિતી આપી છે. તમને અમારું કામ ગમ્યું હોય તો તમે તમારા મિત્રો ને આ આર્ટિકલ મોકલી શકો છો જેથી એમને પણ ઉપયોગી બની રહે.
આવી રીતે જોડાયેલા રહો અમારી સાથે અને સાથ સહકાર આપતા રહો એ બદલ ખુબ ખુબ આભાર. Thank You!
Disclaimer :
જેમકે તમે જોયું આ સંપૂર્ણ આર્ટિકલ ગુજરાતી ભાષામાં છે અને ટાઈપ કરેલો છે. કદાચ અમારાથી ટાયપિંગમાં નાની-મોટી ભૂલ થઇ ગઈ હોય અને અમારા ધ્યાન માં ના આવી હોય તો અમને માફ કરજો અને નીચે કોમેન્ટ કરી અને જરૂર થી જણાવજો, અમે જલ્દી થી સુધારવાની કોશિશ કરીશું. આ માહિતી Share કરવાનો અમારો ઉદેશ ફક્ત ભણવવા માટે અને બીજાને મદદ કરવાનો છે, છતાં અમારી કોઈ ભૂલ થઇ હોય તો માફ કરી અમને જણાવવા વિનંતી.તમે આ અન્ય પોસ્ટ પણ વાંચી શકો છો :